Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izin ve katkıları ve Sabancı Vakfı’nın desteğiyle gerçekleştirilen Metropolis Antik Kenti kazı çalışmaları, tarihin gizli kalmış sırlarını gün yüzüne çıkarmaya devam ediyor. Manisa’da bulunan Celal Bayar Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı sayın Prof. Dr. Serdar Aybek başkanlığında, yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli üniversitelerden bilim insanlarının katılımıyla gerçekleştirilen uluslararası arkeoloji projesinin 2019 alan kazı çalışmalarında daha önce bilinmeyen yeni bir yapı keşfedildi.
Keşfedilen bu yeni yapı, eskiçağ mimarlığı ve mühendisliği ile ilgili önemli bilgilere ulaşılmasını sağladı. Yaklaşık 400 m²’lik alana inşa edilen bina, Roma İmparatorluğu’nun son yıllarında ‘Ana Tanrıça Kenti’ Metropolis’te ihtişamlı bir yaşamın izlerini taşıyor. Oldukça iyi korunmuş durumda bulunan bina, kentte yaşayan ustaların ileri düzeyde mimarlık ve mühendislik bilgisine sahip olduğunu da gözler önüne seriyor. Yapıya girişin sağlandığı geniş avlunun mermer döşemelerinin altında ortaya çıkarılan geometrik bezemeli mozaikler, binanın yıkıcı bir depremle zarar gören başka bir yapının üzerine inşa edildiğini ortaya koyuyor.
1500 yıl öncesinin özel hamamında bugünkü sistemlere taş çıkaran ısıtma sistemi
Yeni bulunan binanın içinde, Metropolis’teki iki büyük hamam kompleksinin aksine, özel kullanıma hizmet eden ve “Balneum” olarak isimlendirilen küçük bir hamam keşfedildi. M.S. 4.-5. yüzyıllarda inşa edilen Metropolis Balneumu’nun, küçük mekânları ve ancak bir aileye hizmet verebilecek kapasitesi ile varlıklı bir Metropolisli’nin ya da Metropolis’te yaşayan bir yöneticinin mülkü olduğu tahmin ediliyor. Balneum’un mermer avlusunun bir yanında en çok 3 ya da 4 kişinin kullanabileceği bir havuz bulunuyor. Bu havuzdan, tamamı renkli mermerlerle kaplanmış havuzlu ön odaya geçiliyor. Bu oda dar bir kapı ile girilen ılık odaya geçişi sağlıyor. Buradan da Balneum’un merkezi yıkanma kısmı olan ve içinde küvet şeklinde 2 ya da 3 yıkanma bölmesi bulunan en sıcak odasına geçiliyor. Bu odanın yanında yine ısıtılan, ancak hiçbir su bağlantısı olmaması nedeniyle ıslak mekân olarak değerlendirilmeyen bir başka oda yer alıyor. Bu odanın günümüzdeki saunalar ile karşılaştırılabilecek bir terleme odası olduğu tahmin ediliyor. Kazı ekibi, sıcak oda ile birlikte, günümüzden yaklaşık 1500 yıl önce mekânın yerden ve duvardan ısıtıldığını gösteren, eşine az rastlanır mühendislik harikası sistemi de sağlam olarak tespit etti.
Sabancı Vakfı’nın Metropolis Antik Kenti kazılarına 16 yıldır destek verdiğini hatırlatan Sabancı Vakfı Genel Müdürü sayın Nevgül Bilsel Safkan konuşmasında şunları söyledi; “Kültürel mirasımıza sahip çıkmak amacıyla gerçekleştirdiğimiz faaliyetler kapsamında desteklediğimiz Metropolis kazı çalışmalarında, 2019 yılında ortaya çıkan ihtişamlı yeni bina, bu binada yer alan özel hamamın gelişmiş ısıtma sistemi; bundan 1500 yıl önce Ana Tanrıça Kenti’nde, ismine yakışır biçimde son derece gelişmiş mühendislik faaliyetleri gerçekleştirildiğini gözler önüne serdi. Sabancı Vakfı olarak destek verdiğimiz kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan yapı ve buluntularla her yıl, antik çağlarda bizlerle aynı toprakları paylaşan insanların hayatlarına bir pencere açılıyor. Her yıl bu pencereden bakmanın heyecanını yeniden yaşıyoruz.”
Metropolis Antik Kenti Kazı Başkanı sayın Prof. Dr. Serdar Aybek de “Metropolis’te 2019 yılında gerçekleştirdiğimiz kazılarla ortaya çıkardığımız buluntularla, 1500 yıl önce Anadolu’da ne kadar gelişmiş medeniyetlerin yaşadığını bir kez daha kanıtlamaktan dolayı mutluluk duyuyoruz. Balneum’da keşfettiğimiz gelişmiş ısıtma sistemi, kentin ve kent halkının o dönem yaşamına dair önemli ipuçlarını ortaya koyuyor. Kentin ileri gelenlerinden birine ait olduğunu düşündüğümüz özel hamam yapısı, bugün dahi çok gelişmiş kabul edebileceğimiz bir ısıtma sistemine sahip olduklarını, temiz ve kirli suyun birbirine temas etmeden geçmesini sağlayan bir mühendislik çalışması yapıldığını gösteriyor. Önümüzdeki yıllarda gerçekleştireceğimiz kazılarla, ortaya çıkardığımız yeni bina ve içinde bulunan Balneum’un da birer parçası olduğu çok önemli bir yapı topluluğunu gün yüzüne çıkarmayı hedefliyoruz” diye konuştu.
Metropolis Hakkında
1990 yılından bu yana sürdürülen kazılarla gün yüzüne çıkarılmaya devam eden Metropolis Antik Kenti, İzmir’in Torbalı ilçesine bağlı Yeniköy ve Özbey mahalleleri arasında yer almakta. Metropolis’in tarihi, kentin yakınlarındaki Geç Neolitik Çağı ilk yerleşim izlerinden Klasik Çağ’a, Helenistik Çağ’dan Roma ve Bizans dönemlerine, Beylikler ve Osmanlı tarihine kadar uzanıyor.
Bugüne dek yapılan kazılar sonunda Helenistik Döneme ait Tiyatro, Bouleuterion (Meclis Binası), Stoa (Sütunlu Galeri) ile Roma İmparatorluğu Dönemi’nde inşa edilen iki Hamam Yapısı, Hamam ve Palaestra (Spor Alanı) Kompleksi, Mozaikli Salon, Peristil Ev, Dükkânlar, Genel Tuvalet, Cadde ve Sokaklar gibi antik kent dokusunu oluşturan yapılar ve mekânlar keşfedildi. Ayrıca bu mekânların kazı çalışmaları sırasında seramik, cam, sikke, mimari parçalar, heykeller, figürler, kemik ve fildişi eserler ve birçok maden buluntudan oluşan 11.000’in üzerinde tarihi eser gün yüzüne çıkartıldı. Kazılarda elde edilen eserler, İzmir Arkeoloji Müzesi, İzmir Tarih ve Sanat ile Selçuk Efes müzelerinde sergileniyor.
İlk yorum yapan siz olun