V. Murad’ın Oğlu Selahaddin Efendi’nin Evrak ve Yazıları: V. Murad ile Cleanthi Scalieri

Tarih profesörü Edhem Eldem’in ayrıntılı giriş yazısı, açıklama ve yorumlarla yayına hazırladığı V. Murad’ın Oğlu Selahaddin Efendi’nin Evrak ve Yazıları: V. Murad ile Cleanthi Scalieri Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları etiketiyle raflarda yerini aldı.

Şehzade Selahaddin Efendi (1861-1915), 1876 yılında 3 ay ve 3 gün saltanat sürmüş 33. Osmanlı padişahı V. Murad’ın tek oğludur. Babasının tahttan indirilmesinden sonra, henüz daha 15 yaşındayken ailenin diğer fertleri ve hane halkıyla birlikte gözetim altında yaşamaya mecbur bırakılmıştır. V. Murad’ın 1904 yılındaki ölümüne dek süren 28 yıllık bu tecrit boyunca Selahaddin Efendi, zamanının önemli bir kısmını anı, düşünce ve duygularını kaleme almaya ayırmıştır. “Sada-yı Mahpus” (Hapisteki Ses) adı altında topladığı yazı ve kayıtlarına ilaveten birkaç yıllık günlüklerini kapsayan bu yazılar, son dönem Osmanlı tarihinin en enteresan ve özgün kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Tarihçi Prof. Dr. Edhem Eldem’in yeni harflere aktardığı, ayrıntılı açıklama ve yorumlarla yayına hazırladığı V. Murad’ın Oğlu Selahaddin Efendi’nin Evrak ve Yazıları metinlerin tıpkıbasımlarının yanı sıra, Eldem’in her cildi tarihsel ve toplumsal bağlamı içine yerleştiren giriş yazılarıyla birlikte okuyuculara sunulmaktadır.

Dizinin ilk cildinde, “Sada-yı Mahpus” defterlerinin yedincisinin yarısını oluşturan, V. Murad ile Cleanthi Scalieri (1833-1892) arasındaki gizli yazışmanın kayıtları ele alınmaktadır. Scalieri, Proodos (Terakki) mason locasının başındayken, o sırada henüz şehzade olan Murad’a yakınlığıyla bilinirdi. Genç veliahdı 1872 yılında masonluğa kabul ettirmiş, kısa saltanatından sonra da onu tekrar tahta geçirmek için mücadele etmiş, 1878’de Yunanistan’ın başkenti Atina’ya kaçmak zorunda kaldığı halde Murad’la haberleşmeyi sürdürmeyi başarmıştır. 1883 ile 1886 yılları arasındaki bu iki yönlü yazışmayı Çırağan cephesinde yürüten Selahaddin Efendi, bunu deftere de kaydederek günümüze kadar gelmesini sağlamıştır.

Eldem’in yayına hazırladığı malzemenin bütününü tanıtıp dönemin genel bir değerlendirmesini yaptığı uzun giriş yazısıyla birlikte, V. Murad’ın Oğlu Selahaddin Efendi’nin Evrak ve Yazıları’nın birinci cildindeki metinler ve yazışmalar, 2. Abdülhamid döneminin en karanlık veçhelerinden birine ışık tutmanın ötesinde, dönemin siyaset ve zihniyet dünyasını daha iyi anlamamıza olanak tanımaktadır.

Prof. Dr. Edhem Eldem (1960)

Cenevre’de doğan Edhem Eldem, ortaöğrenimini Saint Joseph Lisesi’nde tamamladıktan sonra, Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bölümü’nde lisans öğrenimi gördü, Siyaset ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde yüksek lisans yaptı. Fransa’daki Aix-en-Provence Üniversitesi’nde ’18. Yüzyılda İstanbul’da Fransız Ticareti’ üzerine doktora tezi yazdıktan sonra Boğaziçi Üniversitesi’nin Tarih bölümüne öğretim üyesi olarak giren Eldem, bu görevini halen devam ettirmektedir. Eldem ayrıca, Collège de France’ta Uluslararası Türk ve Osmanlı Tarihi Kürsüsü sahibidir. Berkeley, Harvard, Columbia, EHESS ve ENS’de ders vermiş, Berlin’de Wissenschaftskolleg’de fellow olmuştur.